یا رب زِ باد فتنه نگهدار خاک پارس
(چندان که خاک را بود و باد را بقا (سعدی
استان، فارس یکی از کهن ترین مناطق ایران است که ۱۲۱۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد و تقریبا ۷% کشور را شامل میشود. این استان، چه از لحاظ طبیعت گردی و چه فرهنگی از مهمترین مناطق کشور بحساب میآید.
استان فارس، با توجه به وسعت زیاد و نزدیکی به خلیج فارس، در نواحی جنوبی و مجاورت به کویر در نواحی شمال شرق، دارای تنوع اقلیمی زیاد و منحصر به فردی میباشد. سه ناحیه آب و هوایی مختلف در استان فارس وجود دارد.
تاریخچه استان فارس
وجود جاذبه های طبیعی، مانند آب و هوای مطلوب، غارهای طبیعی، تنوع ناهمواری ها، وجود مناطق ییلاقی و قشلاقی، دریاچه ها، رودخانه ها، چشمه های آب معدنی، نواحی جنگلی، پارک های حفاظت شده، حیات وحش و زیبایی پوشش گیاهی استان فارس، از جمله جاذبه هایی هستند که می توانند در جذب گردشگران و مسافران به استان فارس موثر باشند.
علاوه بر جاذبه های طبیعی، آثار بازمانده از ایران پیش از اسلام که جزء میراث جهانی بشمار میایند؛ از چنان جاذبه هایی برخوردارند که توانایی جذب هر نوع تور گردشگری را از نقاط مختلف دنیا دارند.
“فارس” و “فارسی” شکل عربیشده “پارس” و “پارسی“، هستند. برخی از ایرانیان، همیشه در تاریخ و ادبیات ایران زمین، همان “پارس/پارسی” را بکار بردهاند و این ویژگی تا امروز همچنان پابرجاست. به گفته لغتنامه دهخدا و دانشنامه بریتانیکا به فارس، “فارسستان” هم گفته شده است.
استان فارس یکی از مهمترین استانهای کشور از لحاظ گردشگری فرهنگی و آثار باستانی پیش از اسلام، به حساب میآید.
تخت جمشید و بسیاری از بناهای شکوهمند باستانی ایران زمین، یادگاران این سلسله و به خصوص داریوش هخامنشی، پادشاهِ قدرتمند آن است.
گردشگری در استان فارس، شاید بیشترین فرصت را در میان استانهای کشور بطلبد. تخت جمشید، نقش رستم، پاسارگاد، بقایای کاخ اردشیر بابکان، امامزاده شاه چراغ، آرامگاههای خواجو، حافظ، سعدی و بابا کوهی؛ باغارم، آتشکده های متعدد استان، ارگ کریم خانی، بازار و حمام وکیل و سایر آثار دوره زندیه و مساجد و باغها و سایر دیدنیهایی که استان فارس، را اینگونه در صنعت توریسم ایران برجسته میکند؛ هر گردشگری را به سوی این خطه مجذوب میکند.
موقعیت جغرافیایی استان فارس
استان فارس، یکی از استانهای جنوبی کشور است. این استان از شمال به استان اصفهان، از شرق به استانهای یزد، از غرب به استانهای کهگیلویه و بوشهر و از جنوب به استان هرمزگان کشیده میشود. وسعت استان فارس حدود ۱۳۳هزار کیلومتر مربع است و تقریبا” ۸/۱ درصد مساحت کشور را تشکیل می دهد.
مرکز این استان، شهر شیراز است.
یکی از مناطق مهم عشایری ایران،استان فارس می باشد و بزرگترین ایل ایران (ایل قشقایی)، با شش طایفه در فارس، به کوچ کردن ادامه میدهند. علاوه بر ایل قشقایی، ایل خمسه و ایل محسنی و همچنین طوایف کوچکتری به زندگی عشایری خود در فارس، میپردازند.
براساس آخرین تقسیمات کشوری «استان فارس»
استان فارس، به ۱۶ شهرستان ۴۸ شهر ۶۰ بخش و دهستان تقسیم شده است. منطقه فارس، یکی از قدیمیترین مراکز تمدن ایران میباشد. فارس، در کتیبه های هخامنشی، به صورت پارسه و در نوشته های یونانی پرمیس، آمده و معرب آن فارس است.
صنایع دستی استان فارس
هم اکنون تولید انواعی از صنایع دستی، در مناطق عشایری و روستایی و نیز در شهرهای استان فارس رایج است. بیشترین تعداد صنعتگران دستی در گروه بافته های داری – قالی، گلیم و گبه – قرار دارد.
پس از آن باید از خاتم – خاتم سازی و خاتم کاری – نام برد. پس از آن معرق چوب، منبت کاری چوب، ریزه کاری، نقاشی روی چوب سفال و سرامیک سازی، کاشی معرق کاشی هفت رنگ و نقاشی روی سفال؛ از رشته های رایج در استان فارس طراحی و نگارگری (نگارگری ، گل و مرغ سازی ، تذهیب و تشعیر) است.
رنگرزی گیاهی و استفاده از مواد ملونه طبیعی در رنگرزی خامه و ابریشم نیز کاری پررونق در استان فارس، است.
در زمینه فلز کاری و هنرهای مرتبط با فلز نیز، استان فارس از سابقه طولانی برخوردار و آثار نقره کاری و قلمزنی روی نقره آن، زبانزد است.
سایر رشته های صنایع دستی رایج در این استان فارس، عبارتند از: دوخت لباسهای محلی عروسک سازی، در پیکر تراشی، نمدمالی، سراجی، رودوزی های سنتی، بافتنی ها، نقشه کشی فرش، گچ بری، سنگتراشی، ساخت گلهای مصنوعی، آینه کاری، چاقو سازی وساخت زیورآلات است.
هنر گلیم بافی در استان فارس:
در استان فارس، بخش مهمی از تولید گلیم توسط زنان و دختران عشایر ساکن و کوچ رو قشقایی، تولید میشود.
برای رنگرزی نخ های پشمی مورد مصرف در پود گلیم، از رنگهای گیاهی یا رنگهای شیمیایی استفاده میشود.
مهمترین مراکز تولید گلیم در استان فارس، منطقه فیروزآباد، ممسنی و داراب است. گلیم های قشقایی، نه تنها در ایران که در سطح جهان نیز به واسطه اصالت نقش ها و رنگ های زیبا و کیفیت ممتاز بافت معروف و مورد تقاضا است.
هنر قالی در استان فارس:
هنر و صنعت بافندگی فارس در وهله نخست، هنری عشایری و در وهله دوم، هنری روستایی است؛ که وابستگی به عشایر دارد.
عشایر فارس، بویژه قشقائیها و ایل خمسه، بیش از دیگر عشایر به این هنر مشغول میباشند و روستائیان که در مسیر این ایل ها زندگی می کنند نیز به کار تولید قالی و سایر دستبافت ها می پردازند.
هنر گبه در استان فارس:
گبه، نوعی قالی گره بافته است با پرزهایی بلند که حداقل یک سانتی متر و پودهای متعدد (بین ۳ تا ۸ پود در هر ردیف) و معمولاً درشت بافت است.
این بافته معمولاً در ایلات و عشایر جنبه خودمصرفی دارد.
هنر جاجیم بافی در استان فارس:
از بافته های عشایر قشقایی، جاجیم است که برای پوشاندن رختخواب و اثاثیه درون چادر استفاده می شود برای همین به آن «پوشن» نیز می گویند. نقوش جاجیم که برای تزیین آن به کار می رود؛ عبارتند از:
نقش شطرنجی، نقش آینه کگل، نقش کنگره، نقش موازی، نقش حوض، نقش مدخل، نقش لوزی و… .
رنگرزی سنتی در «استان فارس»:
در شیراز و برخی دیگر از شهرهای استان فارس، کارگاههای متعدد رنگرزی با مواد ملونه طبیعی (گیاهی) وجود دارد که در این کارگاهها با بهره گیری از مواد رنگزایی همچون نیل، اسپرک، خوشک، روناس و … و استفاده از دندانه هایی نظیر زاج سفید، زاج سیاه و زاج سبز، اقدام به رنگرزی خامه و ابریشم مینمایند.
رند:
رند، نوعی گلیم بسیار ریزبافت و ظریف منطقه فارس، است که به آن سوزنی هم می گویند. این بافته فرش مانند، از کارهای زیبای عشایر قشقایی است.
خوابگاه مفرش:
عشایر قشقایی از مفرش برای جای دادن رختخواب و البسه استفاده میکنند. در دو طرف مفرش دو دستگیره چرمی دارد. مفرش، از وسایل اصلی هر سیاه چادر و هر خانواده ایلی است.
هنر خاتم سازی استان فارس:
نام شیراز با خاتم توام بوده و نام خاتم، شیراز را به ذهن و خاطر می آورد. چرا که از دوره صفویه به این سو، شهر شیراز، به عنوان خواستگاه هنر خاتم سازی، مهمترین مرکز خاتم سازی ایران، بوده و هست و مشهور ترین خاتم سازان شیرازی، چون: صنیع خاتم، گلریز خاتمی، حکیم الهی و … همیشه سهم زیادی هم در تولید و عرضه آثار ممتاز خاتم و هم در تربیت نیروی انسانی و خاتم سازان جدید داشته اند.
خاتم شیراز به واسطه کیفیت مناسب و طرحهای اصیل و مواد اولیه مرغوب، از جایگاه مناسبی در خاتم سازی ایران، برخوردار است.
هنر منبت کاری استان فارس:
در استان فارس و بویژه در شهر آباده، منبت کاری شهرتی دیرینه دارد و در این شهر استان فارس، زیباترین آثار منبت چوب به صورت جعبه ها، صفحات شطرنج، مبلمان، میز و … عرضه میشود. ضمن آنکه منبت کاری در شهر شیراز هم رونق بسیاری دارد.
ساخت و قلمزنی نقره در استان فارس:
شهر شیراز، به دلیل آثار تهیه شده از نقره و نیز قلمزنیهای معروف انجام شده بر روی نقره، که با طرح های زیبایی از تخت جمشید مشخص می شود و به صورت گیرههای استکان و لیوان، سینی و ظروف دیگر عرضه شده است؛ از قدیم الایام دارای شهرت بسیاری بوده است.
سایر صنایع دستی استان فارس
در استان فارس، گیوه بافی و گیوه دوزی، نمدمالی و کلاه مالی، رودوزیهای سنتی، سفال و سرامیک و کاشی و برخی دیگر از انوع صنایع دستی، همچون: آئینه کاری، گل سازی، ساخت زیورآلات و … نیز مرسوم و متداول می باشد.
شهرستانهای استان فارس
آباده، سورمق، بوانات، داراب، اقلید، استهبان، فسا، فیروزآباد، جهرم، کازرون، لامرد، لار، ممسنی، مرودشت، نیریز، سپیدان، شیراز.
بناهای یادبود تاریخی «استان فارس»
۱-عمارت عفیف آباد، شیراز؛
۲-پل بندامیر، مرودشت؛
۳-بیشاپور، کازرون؛
۴-آتشکده فیروزآباد؛
۵-معبد حفیط، شیراز؛
۶-ارگ کریم خانی، شیراز؛
۷-مدرسه خان، شیراز؛
۸-مقبره کوروش، مرودشت؛
۹-طاق مشیر، شیراز؛
۱۰-کتیبه نقش رجب، مرودشت؛
۱۱-کتیبه نقش رستم، مرودشت؛
۱۲-کتیبه نقش شاپور، کازرون؛
۱۳-موزه و عمارت نارنجستان قوام، شیراز؛
۱۴-پاسارگاد، مرودشت؛
۱۵-پرسپولیس، مرودشت؛
۱۶-آرامگاه سعدی، شیراز؛
۱۷-کاخ ساسانیان، سروستان؛
۱۸-آرامگاه شاه شجاع، شیراز؛
۱۹-غار تنگ چوگان ( تندیس شاپور )، کازرون؛
۲۰-حمام وکیل، شیراز؛
۲۱-بازار وکیل، شیراز.
این مطالب منحصر بفرد را تنها در صفحه اصلی این سایت بخوانید
راز های خوشبختی و راه سعادت بشر – بت های قلبت رو بشکن – قوانین خوشبختی بشر
حمایت از زنان و کودکان _ سقط جنین – عشق جنسی ، عشق آسمانی – سرگذشت های عبرت آموز
بناهای یادبود مذهبی استان فارس
۱-مسجد جامع عتیق ( خدای خانه )، شیراز؛
۲-مسجد نصیرالملک، شیراز؛
۳-آرامگاه شاه چراغ، شیراز؛
۴-مسجد وکیل، شیراز.
جاذبه های طبیعی استان فارس
۱-باغ ارم، شیراز؛
۲-باغ گلستان، شیراز؛
۳-دریاچه مهارلو، شیراز؛
۴-دریاچه پریشان، کازرون.
فرهنگ و هنر در استان فارس
موزه نظامی عفیف آباد، شیراز؛
صنایع دستی؛
موزه نارنجستان، شیراز؛
موزه پارس، شیراز؛
موزه پرسپولیس، مرودشت؛
عشیره قشقائی.
daneshnameh.roshd.ir
www.anobanini.ir
آب و هوای استان فارس
آب و هوای فارس در شمال سردسیر، در نواحی مرکزی زمستانها معتدل وبارانی و تابستانهای گرم و خشک، و در جنوب و جنوب شرقی زمستانها معتدل وبارانی و تابستانها بسیار گرم است.
زبان بیشتر مردم، فارسی است؛ اماعشایر ترک زبان (ایل قشقایی) به ترکی و عشایر عرب زبان(ایل عرب) به عربی تکلم میکنند.
دیگر آثار استان فارس
شهر تاریخی و باستانی دارابگرد، محوطه تاریخی پاسارگاد، آثار تاریخی و باستانی تخت جمشید، نقش برجسته پل آبگینه (تیمور میرزا)،نقش برجسته سر مشهد، قلعه دختر روستای دوان، نقش برجسته رجب، آتشکده آذرخش، تنگ تاریخی چوگان، شهر تاریخی ایزدخواست، کاروانسرای ایزدخواست.
شهر تاریخی بیشابور، غار شاپور، غار کان گوهر، قلعه اژدها پیکر، میمون قلعه، کاروانسرای شاه عباسی سیوند، آتشکده کاریان، شهر باستانی گور یا شهر فیروزآباد، قلعه دختر، آتشکده دارابگرد، آتشکده اردشیر، نقش رستم، پارک ملی بمو، غار وراء، غار سنگ تراشان.
روستای دوان، آرامگاه شاهچراغ، مسجد وکیل، مسجد نصیرالملک، باغ نارنجستان قوام، باغ دلگشا، باغ ارم، دروازه قرآن شیراز، بازار وکیل شیراز، بازار قیصریه لار، آرامگاه ابش خاتون.
جغرافیای طبیعی و اقلیم استان فارس
کوههای زاگرس، با جهت شمال غربی- جنوب شرقی استان فارس را به صورت منطقه ویژه کوهستانی در آورده است.
استان فارس را میتوان به دو ناحیه مشخص طبیعی، تقسیم کرد:
ناحیه شمالی و شمال غربی که از ارتفاعات به هم پیوستهای تشکیل شده و گردنههای صعبالعبور و درههای عمیق دارد.
ناحیه جنوب و جنوب شرقی که در فاصله میان رشتهکوههای فرعی، قرار گرفته و شامل دشتهای حاصلخیز شیراز، کازرون، نیریز، مرودشت و مرکزی است؛ که مزارع آنها از طریق رودهای مختلفی آبیاری میشوند.
ویژگیهای فرهنگی و هنری استان فارس
با تکوین و رشد شهرنشینی، فرهنگ مردم دچار دگرگونی و تغییرات ساختاری شده است. بیشک، ویژگیهای قومی و فرهنگی تعریف شده مشخص در میان اقوام و عشایر قابل مشاهده میباشد. به دنبال رشد شتابان شهرنشینی، بسیاری از سنن و آداب و رسومی که در گذشتههای نه چندان دور در میان اقوام رونق پیدا کرد، اکنون فراموش شده است.
زندگی ساده عشایری، هنوز ویژگیهای سنتی را حفظ کرده است. استان فارس، یکی از استانهایی است که بالاترین جمعیت عشایری کشور را دارا میباشد. ایلات قشقایی، کهگیلویه، خمسه و… هنوز بخش قابل توجهی از جمعیت استان فارس را تشکیل میدهند.
موسیقی بومی استان فارس:
موسیقی بومی ایل قشقایی با نام «عاشیقها»، «چنگیان» و «ساربانان»، درآمیخته و در این میان موسیقی عاشیقی از جایگاه والایی برخوردار است، موسیقی عاشیقی کهن و گسترده است و با شعر فولک درآمیخته است. عاشیقها برای رویدادهای غمناک و شاد، نوایی در سینه دارند.
ادبیات فولک ایلی:
پیشینه مکتوب شعر و ادبیات در میان ایل قشقایی، به بیش از ۲۵۰ سال پیش میرسد. اشعار شاعران گمنام سینه به سینه نقل می شود و به گنجینه فولکلوریک قشقایی ها غنا میبخشد. اشعار قشقایی ها مالامال از سوزوگداز زندگی، هجر و فراق است.
شعر عشایری از جدایی ها، از جور روزگار، از عشق و از عاطفه سخن می گوید. .
شعر قشقایی را همه جا می خوانند در عروسی در عزا به هنگام شادی و غم. شعر عروسی ها همراه پایکوبی و شعر عزا همراه با حزن و اندوه خوانده می شود. متاسفانه، بیشتر سرایندگان شعر قشقایی ناشناخته اند.
از شاعران تقریبا آشنای ایل قشقایی می باید به عیسی قاسم نیز اشاره شود، وی همزمان با محزون زندگی می کرد و تنها یک قطعه شعر از او باقی مانده است؛ که به مناظره او با محزون مربوط است بعد از وی باید به حسین صمصام، اشاره کرد.
محزون(ماذون): از شرح حال و روزگار محزون، این شاعر بلندپایه ایل قشقایی چندان اطلاعات مستندی در دست نیست. آنچه درباره او بر سر زبانهاست، حکایت از آن دارد که محزون درحدود ۲۵۰ سال پیش می زیسته و همزمان با سلطان محمودخان ایلخان قشقایی زندگی می کرده است. محزون، شاید تنها شاعر ایل قشقایی است که نامش بی ذکر هیچ نمونه شعری در کتاب شرح احوال شاعران ایران آمده است؛ وی در طول زندگی همواره با فقر و تنگدستی مواجه بوده که دراشعارش نیز ذکر کرده است.
جشنهای ملی و مذهبی در «استان فارس»
در سراسر استان فارس، مراسم و اعیاد ملی برگزار میشود. از میان این مراسم، جشنهای ملی چهارشنبه سوری، عید نوروز، سیزده بدر، عید قربان، عید فطر، عید غدیر خم، نیمه شعبان، عید مبعث، روز تولد ائمه اطهار و… با شور و شوقی بسیاری برگزار میشود.
عید نوروز و مراسم مربوط به آن نیز، با شور و شعف غیر قابل توصیفی برگزار میشود و شیوه برگزاری این مراسم در استان فارس نیز مانند سایر نقاط ایران است.
مراسم ویژه عشایری: در سطح استان و به ویژه در میان ایل قشقایی و سایر ایلات کوچرو فارس مراسم ویژهای برگزار میشود. یکی از مهمترین و جالبترین این نوع مراسم در ایل قشقایی «کوساگلین»، نام دارد و معمولا در مواقعی که باران نبارد انجام میشود.
پارچه بافی: در گذشته در شهرهای شیراز و کازرون، پارچه های ابریشمی نخی و پشمی بافته میشد و شهرت بسیار زیادی را داشته است.
حصیر بافی: بوریا بافی و سبدبافی در استان فارس، رونق دارد و بهترین نوع بوریا متعلق به شهر کازرون است. سبد بافی قشقاییها از نظر شکل و نقش بسیار جالب است.
سفالگری: در استان فارس، انواع ظروف سفالی ساده و لعابدار و انواع کاشی های هنری ساخته می شود. بهترین ظروف کاشی در استهبان تولید می شود.
نقره کاری و مسگری: ظروف مسی و نقره کاری از جمله صنایع مهم استان فارس می باشد، مسگری و نقره کاری شیراز نیز شهره خاص و عام است.
رقصهای محلی: رقصهای محلی و بومی قشقاییها عمدتا به صورت گروهی اجرا میشود. در این میان «رقص چوب»، به دلیل شیوه اجرا و حرکات ریتمیک و ماهرانه اجراکنندگان آن، از جذابیت خاصی برخوردار است. به ویژه آنکه این نوع رقص با آهنگ «جنگنامه»، توأم است و درمراسم جشن و سرور قشقاییها اجرا میشود؛ رقص چوب توسط دو نفر انجام میشود.
تهیه و تنظیم:خوش روزگار
